DẪN NHẬP VÀO SỐNG ĐẠO
T. Phanxicô “de Sales”. Lược Dịch: Pt Giuse Trần Văn Nhật
PHẦN III: Gồm Những Lời Khuyên Cách Thực Hành Nhân Đức
CHƯƠNG XVII
VỀ TÌNH BẠN: BẠN XẤU VÀ PHÙ PHIẾM
Tầm Quan Trọng của Tình Yêu và Tình Bạn
Trong những cảm xúc của tâm hồn, tình yêu đứng đầu. Tình yêu chi phối mọi chuyển động của tâm hồn, thu hút mọi thứ về phía nó và làm chúng ta giống như những gì chúng ta yêu mến. Hãy cẩn thận đừng nuôi dưỡng bất cứ cảm xúc nào xấu xa, nếu không con cũng sẽ trở nên xấu xa. Tình bạn là cảm xúc nguy hiểm nhất trong tất cả bởi vì bất cứ tình yêu nào khác cũng có thể tồn tại mà không nhiều giao tiếp tâm thần. Tình bạn, được xây dựng trên sự giao tiếp, làm cho hầu như khó có thể ràng buộc chặt chẽ với bất cứ ai mà không chia sẻ các đặc tính của nhau.
Bản Chất của Tình Bạn
Không phải mọi tình yêu đều là tình bạn, vì người ta có thể yêu mà không đáp trả. Tình bạn ám chỉ tình yêu hỗ tương. Những người bị ràng buộc bởi tình cảm như vậy phải biết rằng nó hai chiều. Nếu không, có thể có tình yêu nhưng không có tình bạn. Hơn nữa, phải có điều gì đó được chia sẻ giữa bạn hữu như một nền tảng vững chắc cho tình bạn. Tình bạn thay đổi theo những chia sẻ này mà nó lại tùy theo những gì người ta có để chia sẻ. Nếu người ta chia sẻ những điều sai lầm và hão huyền, tình bạn của họ sẽ sai lầm và hão huyền. Nếu những gì họ chia sẻ là tốt và chân thực, tình bạn của họ sẽ tốt và chân thực. Yếu tố chủ yếu của mối liên kết càng tốt thì tình bạn càng tốt.
Tình Bạn Thật so với Tình Bạn Giả
Chỉ giao tiếp xác thịt thì không đáng với danh nghĩa tình bạn. Ngay cả trong hôn nhân, nếu không có gì hơn, nó cũng không đáng được mang danh nghĩa này. Hôn nhân, nếu được hiểu đúng, bao gồm sự tham dự vào đời sống, công việc, tài sản, tình cảm, và sự chung thủy bất biến, làm cho nó trở nên một tình bạn rất chân thực và thánh thiện.
Bất cứ điều gì chỉ được xây dựng trên dục vọng, sự hão huyền, hay phù phiếm thì không xứng được gọi là tình bạn. Những thu hút hoàn toàn bề ngoài, như giọng nói ngọt ngào, dáng vẻ đẹp, khéo léo, hay thể hiện bên ngoài, có sức hấp dẫn lớn đối với một số người nhưng hoàn toàn là dục vọng. Những quan hệ được xây dựng trên các nền tảng như vậy thì hão huyền và phù phiếm, gọi đó là chuyện vụn vặt thì thích hợp hơn tình bạn. Những tình bạn này thường phát sinh chủ yếu ở những người trẻ, họ dễ bị quyến rũ bởi những hấp dẫn cá nhân, trang phục và chuyện phiếm—những tình bạn mà thợ may và thợ làm tóc đóng vai trò chính. Làm sao những tình bạn như vậy có thể kéo dài, không tan chảy như tuyết dưới ánh mặt trời?
CHƯƠNG XVIII
VỀ NHỮNG GẮN BÓ PHÙ PHIẾM
Bản Chất của Những Gắn Bó Phù Phiếm
Những gắn bó khờ dại giữa nam và nữ mà không có ý định kết hôn, được gọi là “amourettes”—chỉ là những quái thai hoặc ảo ảnh của tình bạn— thì không nên làm ô uế danh nghĩa tình bạn hoặc tình yêu. Những sự thu hút phù phiếm và đáng khinh này thường gài bẫy tâm hồn người nam cũng như người nữ. Tuy chúng có thể kết thúc trong tội lỗi rõ ràng, các nạn nhân của họ thì không có ý định như vậy. Họ cố ý nhượng bộ những sự tán tỉnh và đùa giỡn khờ dại. Một số người không có mục tiêu nào khác ngoài việc chiều theo một xu hướng thoáng qua. Những người khác bị kích thích bởi sự phù phiếm, khiến họ khoái trá khi chiếm được tâm hồn người khác. Một số lại bị kích thích bởi cả hai động lực. Tất cả những tình bạn như vậy đều xấu xa, rỗng tuếch và hão huyền.
Nguy Hiểm của Tình Bạn Phù Phiếm
Những tình bạn xấu thường dẫn đến các hành vi tội lỗi và kéo tâm hồn xa Chúa và xa với người sở hữu hợp pháp, chồng hoặc vợ. Chúng rỗng tuếch, không có nền tảng và không có gốc rễ. Chúng hão huyền, không mang lại lợi ích, danh dự, hoặc sự thỏa mãn nào. Ngược lại, chúng dẫn đến sự lãng phí thời gian và uy tín, sự kích động vô lý, nghi ngờ, ghen tuông và rối loạn.
Thánh Gregory Nazianzen khuyên răn những phụ nữ phù phiếm, và lời của người cũng áp dụng tương tự cho các ông: “Vẻ đẹp tự nhiên của bạn sẽ đủ cho chồng bạn, nhưng nếu nó được phô bày cho tất cả mọi người, như một cái lưới trải ra trước các con chim, kết cục sẽ ra sao? Bạn sẽ bị lôi cuốn bởi bất cứ ai ngưỡng mộ bạn, những cái nhìn và ánh mắt sẽ được trao đổi, những nụ cười và lời nói dịu dàng, ban đầu được trao đổi ngập ngừng, nhưng sau đó sẽ mạnh bạo hơn trong sự trao và nhận.” Hành vi như vậy dẫn đến những hành động nguy hiểm. Một hành động nhẹ dạ dẫn đến một hành động khác, như các mắt xích trong một chuỗi. Những ai đùa giỡn với những điều này sẽ lọt bẫy. Họ nghĩ rằng họ chỉ có ý định giải trí thôi và sẽ không đi quá xa. Họ biết quá ít! Một tia lửa sẽ bùng thành ngọn lửa, nó chế ngự tâm hồn và biến những quyết tâm tốt thành tro tàn và danh dự thành khói.
Hậu Quả của Tình Bạn Phù Phiếm
Người Khôn Ngoan hỏi, “Có ai thương xót một kẻ làm bùa mê bị rắn cắn?” Con có thể tưởng được rằng, trong sự ngu dại của mình, con có thể nhẹ nhàng điều khiển tình yêu theo ý muốn không? Con nghĩ chỉ đùa giỡn với nó, nhưng nó sẽ cắn con cách tàn nhẫn. Mọi người sẽ chế giễu con, cười nhạo sự ngu dại của con khi con tưởng rằng mình có thể chứa rắn độc trong lòng, mà nó đã đầu độc và làm con mất cả danh dự lẫn linh hồn. Thật mù quáng chết người khi đánh cá cược tất cả những gì quý giá nhất đối với con người! Chúa muốn dựng nên chúng ta vì yêu quý linh hồn và ý chí của chúng ta. Chúa yêu dấu của chúng ta, Đấng chỉ đòi hỏi tình yêu của chúng ta để đáp lại sự tạo dựng, sự gìn giữ và cứu chuộc chúng ta, Người sẽ đòi hỏi một trách nhiệm nghiêm ngặt về cách vô nghĩa mà chúng ta đã phí phạm và phá hoại tình yêu. Nếu Người đòi chúng ta phải trách nhiệm về những lời nói vô ích, thì những tình bạn phù phiếm, ngu dại và độc hại sẽ như thế nào?
Tác Hại của Những Gắn Bó Phù Phiếm
Người nông dân biết rằng cây óc chó có hại trong vườn nho hoặc cánh đồng vì nó hấp thụ chất béo của đất, rút chất bổ từ các cây khác, nó che phủ, làm mất đi ánh nắng các cây khác, và thu hút những kẻ qua đường mà họ làm hỏng mọi thứ xung quanh khi tìm cách hái quả của nó. Tương tự, tình yêu khờ dại chiếm giữ linh hồn, ngăn cản nó không phát sinh công việc tốt. Những tán lá vô ích của chúng—những cuộc tán tỉnh, đùa giỡn và những trò chuyện vô bổ—tiêu phí thời gian ích lợi. Chúng dẫn đến những cám dỗ, sự phân tâm, sự nghi ngờ và những điều tương tự, để lại tâm hồn bị dập nát và hư hại hoàn toàn. Những ngu dại như vậy xua đuổi Tình Yêu Thiên Đường, mất đi sự kính sợ Thiên Chúa, làm suy yếu tâm trí và làm tổn hại danh tiếng. Chúng có thể là trò tiêu khiển trong các triều đình, nhưng chắc chắn là vết nhơ của tâm hồn.
CHƯƠNG XIX
VỀ TÌNH BẠN ĐÍCH THỰC
Tầm Quan Trọng của Tình Bạn Thực Sự
Hãy yêu thương mọi người với tình yêu thuần khiết của lòng bác ái, nhưng không làm bạn với ai ngoại trừ những người mà sự giao dịch thì tốt và chân thực. Mối liên kết càng thuần khiết, tình bạn càng cao quý. Nếu sự giao dịch của con dựa trên khoa học, đó là điều đáng khen. Càng đáng khen hơn nữa nếu nó phát sinh từ sự tham dự vào những điều tốt đẹp, khôn ngoan, công lý và những điều tương tự. Tuy nhiên, nếu mối liên kết giữa hai người là lòng bác ái, sự tận tụy, và sự hoàn thiện Kitô giáo, Thiên Chúa biết rằng đó là một tình bạn quý giá! Quý giá vì nó đến từ Thiên Chúa, hướng về Thiên Chúa, và Thiên Chúa là mối dây ràng buộc hai người. Tình bạn như vậy sẽ tồn tại mãi mãi trong Người.
Đặc Điểm của Tình Bạn Chân Thật
Tình bạn chân thật là một phúc lành, để yêu thương trên trái đất như chúng ta hy vọng yêu thương trên Thiên Đường, và bắt đầu tình bạn ở đây mà nó sẽ tồn tại mãi mãi ở nơi đó. Cha không nói về bác ái đơn thuần, một tình yêu dành cho tất cả nhân loại, nhưng về tinh thần bằng hữu mà nó ràng buộc linh hồn lại với nhau, dẫn dắt họ đến việc chia sẻ những việc đạo đức và các ích lợi tinh thần, để chỉ có một tâm trí giữa họ. Những người bạn như vậy có thể thốt lên: “Các bạn ơi, thật tốt đẹp và vui sướng biết bao để sống chung trong sự hiệp nhất!” “Dầu thơm quý giá” của sự đạo đức luôn tuôn chảy từ tâm hồn này sang tâm hồn kia. Đối với tình bạn như vậy, Thiên Chúa hứa ban phúc lành và sự sống đời đời.
Giá Trị của Tình Bạn Chân Thật
Mọi tình bạn khác chỉ là cái bóng so với tình bạn chân thật, với các liên kết của nó chỉ là thủy tinh mong manh so với liên kết vàng của sự thành tâm đích thực. Đừng hình thành bất cứ tình bạn nào khác được lựa chọn một cách cố ý. Cha nói “hình thành” bởi vì con không có quyền gạt sang một bên hay bỏ mặc những ràng buộc tự nhiên mà nó thu hút con đến những tương giao, các quan hệ, các ân nhân hay người lân cận. Quy luật của cha áp dụng cho những người mà con cố ý chọn để làm bạn. Hãy tránh những tình bạn chỉ dựa trên cảm xúc hoặc quan hệ huyết thống, nhưng hãy tìm kiếm những tình bạn dựa trên sự tốt lành và phát triển tinh thần hỗ tương.
Một số người có thể nói với con rằng nên tránh tất cả các tình cảm hoặc tình bạn đặc biệt vì có thể mê hoặc tâm hồn và làm xao lãng tâm trí. Tuy nhiên, họ nhầm lẫn những điều này. Họ từng biết rằng tình bạn cá nhân và sự thân mật đặc biệt là một trở ngại lớn trong đời sống tôn giáo. Họ nghĩ rằng điều đó cũng đúng cho tất cả mọi người, mà nó không đúng. Trong một cộng đồng được điều hành tốt, nơi mà mọi mục tiêu là đạo đức chân chính, sự giao tiếp cá nhân thì không cần thiết và có thể vượt quá giới hạn. Trong thế giới, những ai nhắm đến việc sống đạo thì cần được kết nối bởi tình bạn thánh thiện, mà nó kích thích, khuyến khích và cổ vũ họ làm điều tốt. Những người tu hành không cần tình bạn cá nhân, nhưng những người sống trong thế gian cần có sức mạnh và sự an ủi giữa những khó khăn.
Vai Trò của Tình Bạn trong việc Sống Đạo
Không ai có thể phủ nhận rằng Chúa yêu mến Thánh Gioan, Lagiarô, Mácta và Mađalêna với một tình bạn đặc biệt. Thánh Phaolô yêu quý Thánh Máccô, Thánh Petronilla, Thánh Timothy và Thánh Thecla. Thánh Gregory Nazianzen luôn tự hào về tình bạn với Thánh Basil. Người nói, “Dường như với hai cơ thể chúng tôi chỉ có một linh hồn, và nếu chúng tôi có thể không tin những người mà họ nói rằng mọi thứ ở trong mọi thứ khác, thì tối thiểu người ta phải khẳng định rằng chúng tôi là hai trong một, và một trong hai—mục tiêu duy nhất mà cả hai có là lớn lên trong sự thánh thiện, và khuôn đúc đời sống hiện tại của chúng tôi theo hy vọng tương lai của chúng tôi, từ đó rời bỏ thế gian phàm trần này trước khi chúng tôi chết.” Thánh Augustinô nói Thánh Ambrô yêu quý Thánh Mônica vì những đức hạnh của bà, và bà yêu mến ông như một Thiên thần của Thiên Chúa. Thánh Giêrôm, Thánh Augustinô, Thánh Grêgôry, Thánh Bernard và tất cả những tôi tớ nổi bật của Thiên Chúa đều có những tình bạn đặc biệt, mà không cản trở sự hoàn thiện của họ.
Thánh Phaolô, khi mô tả những người xấu, nói rằng họ “không có tình cảm tự nhiên,” tức là không có tình bạn. Thánh Tôma nhìn nhận rằng tình bạn là một nhân đức, có nghĩa tình bạn cá nhân bởi vì người nói chúng ta không thể ban tình bạn toàn hảo cho nhiều người. Như thế, chúng ta thấy rằng ơn sủng cao nhất không nằm trong việc không có tình bạn, nhưng không có tình bạn mà nó không tốt, thánh thiện và chân thực.
CHƯƠNG XX
VỀ SỰ KHÁC BIỆT GIỮA TÌNH BẠN CHÂN THẬT VÀ GIẢ DỐI
Nhận Biết Tình Bạn Chân Thật
Con ơi, hãy lưu ý rằng mật của cây Heraclyum hoàn toàn giống với mật ong bổ dưỡng nhưng nó rất độc. Có sự nguy hiểm lớn khi nhầm lẫn giữa hai thứ này hoặc trộn chúng với nhau. Đặc tính của mật ong sẽ không thể chống được sự nguy hiểm của mật độc hại. Hãy cảnh giác để không bị lừa dối trong việc kết bạn, đặc biệt là giữa những người khác giới. Satan thường đánh lừa những người yêu nhau. Họ có thể bắt đầu với tình cảm tốt đẹp, nhưng nếu thiếu sự suy xét khôn ngoan, sự nhẹ dạ sẽ len vào, tiếp theo là nhục dục, cho đến khi tình yêu của họ trở nên khoái lạc dâm dục. Ngay cả trong tình yêu thiêng liêng, cũng có nguy hiểm nếu người ta không cảnh giác. Tuy nhiên, chính sự trong sạch và minh bạch của tình yêu thiêng liêng cho thấy dấu vết của Satan rõ ràng hơn. Do đó, khi nó cố gắng xen vào, nó thi hành cách lén lút, cố gắng đưa sự ô uế vào gần như không thể nhận ra được.
Phân Biệt Tình Bạn Thế Gian và Tình Bạn Thánh Thiện
Con có thể phân biệt giữa tình bạn thế gian và tình bạn tốt lành, thánh thiện cũng như con có thể phân biệt mật độc hại với mật ong tốt lành. Mật độc hại ngọt hơn mật ong thường, vì có trộn lẫn chất aconit. Tương tự, tình bạn thế gian tràn đầy những lời ngọt ngào, những lời âu yếm say đắm và ca tụng sắc đẹp cùng sự quyến rũ của thể xác. Tuy nhiên, tình bạn chân thật nói một ngôn ngữ đơn giản, chân thật, chỉ ca ngợi Ân Sủng của Thiên Chúa, là nền tảng duy nhất.
Tình bạn thế gian làm rối trí, khiến người ta loạng choạng trong con đường thanh khiết và đạo đức, đồng thời gây ảnh hưởng, có cái nhìn uốn éo, những cử chỉ âu yếm nhục dục, những tiếng thở dài thất thường, những lời phàn nàn nhỏ nhặt về việc không được yêu thương, và những sự thân mật đáng nghi ngờ. Đây là những dấu hiệu chắc chắn của sự xấu xa. Tình bạn chân chính, ngược lại, luôn thùy mị và thẳng thắn trong mọi ánh nhìn, yêu thương và thuần khiết trong những vuốt ve, không có tiếng thở dài nào ngoại trừ khi khao khát Thiên Đường và không có than phiền nào ngoại trừ việc Chúa không được yêu mến đủ.
Hậu Quả Của Tình Bạn Giả Dối
Tình bạn thế gian làm rối loạn phán đoán, khiến người ta nghĩ rằng mình đang đúng trong khi làm điều xấu. Họ cho rằng những lý do và cái cớ của họ thì hợp lý. Họ sợ ánh sáng và yêu thích bóng tối. Tuy nhiên, tình bạn chân chính lại sáng suốt, không giấu giếm điều gì, và muốn được những người tốt nhìn thấy.
Tình bạn giả dối để lại vị đắng, trở thành những ham muốn xấu xa, những lời trách móc, vu khống, lừa dối, buồn phiền, mơ hồ, và ghen tuông, nó thường kết thúc trong tội lỗi trắng trợn. Tình bạn thuần khiết vẫn giữ nguyên như thế— thùy mị, lịch sự và yêu thương—không biết đến sự thay đổi nào ngoài sự kết hợp ngày càng thuần khiết và hoàn hảo hơn, một loại tình bạn được chúc phúc.
Khi những người trẻ say mê trong cái nhìn, lời nói hoặc hành động mà họ không muốn cha mẹ, vợ/chồng hoặc cha giải tội của họ thấy, đó là dấu hiệu chắc chắn rằng họ đang tổn thương lương tâm và danh dự của mình. Đức Mẹ đã bối rối khi Thiên Thần hiện ra với người trong hình dạng người nam, bởi vì người chỉ có một mình, và Thiên Thần đã nói với người bằng những lời tâng bốc, dù là những lời siêu phàm. Nếu chính sự thanh khiết lo sợ một Thiên Thần trong hình hài con người, thì sự ô uế của chúng ta càng cần phải sợ con người, dù họ có hình dạng giống như Thiên Thần, nếu họ nói những lời trần tục và nhục dục!
CHƯƠNG XXI
NHỮNG PHƯƠNG CÁCH CHỐNG LẠI TÌNH BẠN XẤU
Tránh Xa Những Gắn Bó Sai Lệch
Làm thế nào để con đương đầu với hàng loạt những sự gắn bó ngu dại, những điều tầm thường, và những xu hướng không ưa thích đang quấy rầy con? Bởi dứt khoát quay lưng lại, và hoàn toàn từ bỏ những phù phiếm đó, hãy bay đến Thánh Giá của Đấng Cứu Chuộc, và ôm chặt Mão Gai của Người vào lòng con, như thế những “con cáo nhỏ” này không làm hư hỏng vườn nho của con. Hãy thận trọng đừng thỏa hiệp với Kẻ Thù; đừng tự lừa dối mình bằng cách lắng nghe nó trong khi có dự định tẩy chay nó. Hỡi con, vì Chúa, con hãy kiên định trong mọi hoàn cảnh như thế. Tâm hồn và đôi tai thì liên kết chặt chẽ, và cũng như con khó có thể ngăn được dòng nước từ núi chảy xuống, con sẽ khó ngăn được lời nói êm dịu đã lọt vào tai đừng đi sâu vào tâm hồn.
Giữ Gìn Tâm Hồn và Đôi Tai
Alcmeon nói (mặc dù Aristotle phủ nhận) rằng con dê thở qua tai chứ không phải qua mũi. Cha không biết điều này có đúng không, nhưng một điều cha biết là tâm hồn chúng ta thở qua đôi tai, và trong khi nó phát ra những suy nghĩ qua miệng, nó thu hút những suy nghĩ của người khác qua đôi tai. Vì vậy, chúng ta hãy cẩn thận giữ gìn đôi tai khỏi những lời nói xấu xa, vì chúng sẽ nhanh chóng làm ô nhiễm tâm hồn. Đừng bao giờ nghe bất cứ trò chuyện nào thiếu suy nghĩ—dù con có tỏ ra thô lỗ hay thiếu lịch sự trong việc từ chối những điều đó. Hãy luôn ghi nhớ rằng con đã dâng tâm hồn của con cho Thiên Chúa, và dâng hiến tình yêu của con cho Người; do đó, sẽ là một sự phạm thánh nếu lấy đi một phần tình yêu dành cho Người. Thay vào đó, con hãy liên tục canh tân sự dâng hiến bằng những quyết tâm mới, hãy cố bảo vệ chính mình như trong một pháo đài; hãy kêu cầu đến Thiên Chúa, Người sẽ cứu giúp con, và Tình Yêu của Người sẽ che chở con, để tất cả tình yêu của con chỉ dành cho Người mà thôi.
Thoát Khỏi Những Tình Cảm Hư Ảo
Nếu chẳng may con bị vướng vào lưới tình cảm hư ảo, thực sự rất khó để con được giải thoát! Nhưng hãy đặt mình trước Thánh Nhan của Người, nhìn nhận sự khốn khổ, yếu đuối và phù phiếm của con, và sau đó với tất cả sự quyết tâm có thể, hãy ngăn chặn mầm mống của điều xấu, từ bỏ những lời hứa hão huyền của con, và từ chối những lời hứa con đã nhận, rồi quyết tâm với ý chí mạnh mẽ, dứt khoát rằng không bao giờ con lại dính líu vào bất cứ chuyện tầm thường nào hoặc đùa giỡn với những điều như vậy nữa. Nếu con có thể tránh xa đối tượng của tình cảm bất xứng đó, đó là điều tốt nhất để thi hành. Người bị rắn cắn thì không thể chữa lành vết thương của mình khi ở gần với một người khác cũng bị thương tương tự, và vì vậy, người bị mê hoặc bởi một ảo tưởng sai lầm sẽ không thể thoát khỏi nó khi ở gần người đồng cảnh ngộ. Sự thay đổi môi trường rất hữu ích để làm dịu sự kích động và áy náy của sự buồn sầu hay tình yêu.
Các Bước Thực Tế Để Chữa Lành
Trong cuốn Thứ Hai về Sám Hối của Thánh Ambrôsiô, có câu chuyện của một chàng trai trẻ trở về nhà sau một chuyến đi dài được hoàn toàn chữa khỏi sự mê đắm ngu dại, anh đã gặp đối tượng không xứng đáng anh đam mê trước đây, cô ấy chặn anh lại và nói: “Anh không nhận ra em sao, em vẫn không thay đổi?” “Có thể là thế,” chàng trai đáp, “nhưng tôi không còn là chính tôi nữa”: —anh đã thay đổi một cách triệt để và sung sướng nhờ sự vắng mặt. Và Thánh Augustine kể rằng, sau cái chết của người bạn thân yêu, ông đã xoa dịu sự đau khổ bằng cách rời Tagaste và đến Carthage. Nhưng người nào không thể thử phương cách này thì phải làm sao? Với những người như thế cha sẽ nói, hãy tránh mọi giao tiếp riêng tư, mọi ánh nhìn và nụ cười âu yếm, và mọi loại giao tiếp có thể đốt lên ngọn lửa không thánh thiện. Nếu cần phải nói chuyện, hãy bày tỏ rõ ràng và ngắn gọn sự từ bỏ vĩnh viễn mà con đã quyết định.
Cắt Đứt Những Mối Quan Hệ Tình Cảm Vô Giá Trị
Cha không ngần ngại nói với bất cứ ai đã bị vướng vào những quan hệ tình cảm vô giá trị, là hãy cắt đứt, hãy chấm dứt nó—đừng đùa giỡn với nó, hay giả vờ tháo gỡ ràng buộc; hãy cắt nó ra, xé nó ra. Không nên đùa giỡn với một tình cảm không phù hợp với Tình Yêu Thiên Chúa. Nhưng con hỏi, sau khi đã phá vỡ xiềng xích của sự ràng buộc không thánh thiện này, liệu không có dấu vết nào sót lại, và liệu con vẫn phải mang những vết sẹo trên đôi chân của mình—tức là, trong những tình cảm bị tổn thương hay không? Không đâu, con ơi, nếu con đã ghê tởm điều xấu xa đó đúng mức; tất cả những gì con sẽ cảm thấy là quá kinh hoàng về tình cảm bất xứng của con, và tất cả những gì liên quan đến nó; không có ý tưởng nào sẽ lưu lại trong con về điều đó ngoại trừ tình yêu chân thành dành cho Thiên Chúa.
Vượt Qua Những Xu Hướng Còn Sót Lại
Hoặc nếu, do sự ăn năn bất toàn của con, vẫn còn xu hướng xấu lảng vảng quanh con, hãy tìm sự cô độc tâm thần như cha đã mô tả, hãy lui vào đó càng nhiều càng tốt, rồi bằng những nỗ lực và lời cầu nguyện được lặp đi lặp lại, hãy từ bỏ những ham muốn xấu xa của con; từ bỏ chúng một cách chân thành; đọc sách đạo đức nhiều hơn thường lệ; đi xưng tội và rước lễ thường xuyên hơn; hãy nói với cha giải tội của con một cách đơn giản và khiêm nhường tất cả những gì cám dỗ và làm con phiền lòng, nếu có thể, hoặc ít nhất con hãy tìm lời khuyên từ một người bạn trung thành và khôn ngoan. Và hãy tin chắc rằng Thiên Chúa sẽ giải thoát con khỏi tất cả những đam mê xấu xa nếu con kiên định và đạo đức.
Sự Nhân Từ Khi Cắt Đứt Tình Bạn Có Hại
Có lẽ con sẽ nói rằng việc tàn nhẫn cắt đứt một tình bạn thì không tử tế, và vô ơn. Chắc chắn đó là sự thiếu tử tế vui vẻ mà nó có thể được Thiên Chúa chấp nhận; nhưng thật ra, hỡi con, con không hề làm điều gì tàn nhẫn, mà ngược lại con còn mang lại lợi ích lớn lao cho người mà con yêu thương, vì con đã phá vỡ xiềng xích của anh ta cũng như của chính con, và tuy lúc đó anh ta có thể không nhận ra được ích lợi cho mình, nhưng sau này anh sẽ nhận ra và sẽ cùng con tạ ơn, “Lạy Chúa, Ngài đã bẻ gãy xiềng xích của con. Con sẽ dâng lên Ngài của lễ tạ ơn, và sẽ kêu cầu Danh Chúa.”
CHƯƠNG XXII
LỜI KHUYÊN THÊM VỀ TÌNH THÂN
Bản Chất Của Tình Bạn Chân Thành
Tình bạn đòi hỏi sự tương ứng rất gần gũi giữa những người yêu thương nhau; nếu không, nó không thể bén rễ hay tiếp tục. Cùng với sự trao đổi của tình bạn, những điều khác sẽ lặng lẽ len vào, và sự hỗ tương cho đi và nhận lại các cảm xúc và khuynh hướng sẽ diễn ra. Nhất là khi chúng ta đánh giá đối tượng yêu thương quá cao, chúng ta hoàn toàn mở lòng ra cho họ đến độ hoàn toàn bị chi phối bởi ảnh hưởng của họ, dù tốt hay xấu.
Phân Biệt Điều Tốt Và Điều Xấu
Những con ong tạo ra mật mà cha đã nói đến thì không tìm gì khác ngoài nhụy hoa, nhưng cùng lúc chúng cũng hút những chất độc từ cây ô đầu mà chúng đậu vào. Vì vậy, hỡi con, chúng ta phải ghi nhớ điều mà Đấng Cứu Thế đã nói về việc đưa tiền cho người đổi tiền; chúng ta phải tìm kiếm một sự trao đổi tốt, không nhận tiền xấu và cả tiền tốt, và học cách phân biệt những thứ có giá trị với những thứ vô giá trị. Vì không ai là không có khuyết điểm, nên không có lý do gì để chúng ta chấp nhận tất cả những sai lầm của bạn hữu cũng như tình bạn với họ. Dĩ nhiên, chúng ta phải yêu thương họ bất chấp khuyết điểm của họ, nhưng không yêu thương những khuyết điểm đó. Tình bạn chân thành bao hàm sự trao đổi điều tốt, chứ không phải điều xấu.
Tránh Bắt Chước Những Khuyết Điểm
Như những người đãi vàng từ sông Tagus sàng lọc vàng khỏi cát và ném cát trở lại bờ, những bạn hữu chân thành cũng nên sàng lọc khuyết điểm và loại bỏ nó. Thánh Gregory Nazianzen kể cho chúng ta biết về một số người yêu mến và ngưỡng mộ Thánh Basil đến độ bắt chước ngay cả những tỳ vết bên ngoài của ông, như cách nói chậm rãi, trừu tượng của ông, kiểu râu của ông, và dáng đi đặc biệt của ông. Và chúng ta thấy các cặp vợ chồng, con cái và bạn bè, do quá yêu thương nhau, vô tình hoặc cố ý tiếp nhận nhiều cách thức và thói quen ngớ ngẩn riêng của mỗi người. Điều này không nên xảy ra; vì mỗi người có đủ khuyết điểm của mình mà không cần phải thêm vào những khuyết điểm của người khác, và tình bạn không đòi hỏi điều đó. Ngược lại, nó buộc chúng ta phải giúp đỡ nhau loại bỏ các khuyết điểm.
Chịu Đựng Và Sửa Chữa Những Khiếm Khuyết
Dĩ nhiên, chúng ta phải chịu đựng các khiếm khuyết của bạn mình, nhưng không nên khuyến khích và càng không nên bắt chước chúng. Cha chỉ nói về những khuyết điểm nhỏ thôi, vì với tội lỗi, ta không được bắt chước hay dung túng chúng nơi bạn của chúng ta. Đó là một tình bạn đáng buồn khi thấy bạn mình hư hỏng mà không cố gắng cứu họ; chứng kiến họ chết vì lở loét mà không dám dùng dao phẫu thuật để cứu họ. Tình bạn chân thành và sống động không thể phát triển giữa tội lỗi. Có một truyền thống nói rằng loài kỳ nhông dập tắt bất cứ ngọn lửa nào mà nó đi vào, và tội lỗi cũng phá hủy tình bạn. Tình bạn sẽ xua đuổi tội lỗi nhất thời bằng sự sửa lỗi trong tình huynh đệ, nhưng nếu tội lỗi dai dẳng, tình bạn sẽ tàn lụi – nó chỉ có thể tồn tại trong một bầu khí trong sạch.
Loại Bỏ Tình Bạn Tội Lỗi
Tình bạn chân thành không bao giờ dẫn ai vào tội lỗi; bạn của chúng ta trở thành kẻ thù nếu họ tìm cách làm như vậy và đáng bị mất tình bạn của chúng ta. Không có bằng chứng nào chắc chắn hơn về sự giả dối của tình bạn bằng tình bạn giữa những kẻ ác. Nếu chúng ta yêu một người xấu, tình bạn của chúng ta cũng sẽ trở nên xấu; nó sẽ giống như người mà nó được trao cho. Những ai kết hợp lại vì lợi ích tạm thời thì không có quyền gọi sự liên kết của họ là tình bạn; họ không liên kết vì yêu thương lẫn nhau mà vì lợi ích cá nhân.
Nền Tảng Của Tình Bạn Kitô Giáo
Có hai câu trong Thánh Kinh mà trên đó tất cả tình bạn Kitô giáo phải được xây dựng: câu nói của Người Khôn Ngoan: “Ai kính sợ Thiên Chúa sẽ điều hướng tình bạn đúng đắn;” và câu nói của Thánh Giacôbê: “Tình bạn với thế gian là thù địch với Thiên Chúa.”
